Na Kaloemmerkes in de zep, waarin Brusselmans zijn eindeloze geouwehoer en grappensalvo's nauwelijks wist in te tomen, zou je aanvankelijk denken dat hij in zijn 52ste roman Trager dan de snelheid een minieme koerswijziging doorvoert. Dat is slechts een zoveelste geval van perceptie.

Brusselmans haalt immers zijn hoofdpersoon en antiheld Louis Tinner van onder het stof. Die dook voor het eerst op als schoorvoetende bibliothecaris-ambtenaar in De man die werk vond (1985), een van Brusselmans' gaafste boeken, dat terecht de status van kleine klassieker in de Vlaamse letteren verwierf. Later figureerde Tinner in Nog drie keer slapen en ik word wakker (1998), waar hij zich omgeschoold had tot boekhandelaar in Gent. In Trager dan de snelheid mag Tinner zich meer dan ooit overgeven aan de luiheid, dankzij zijn vrouw Zoë die een succesrijke carrière bij elkaar timmerde en als 'personal shopper' haar dagen vult. Zijn boekhandel heeft Tinner van de hand gedaan. Hun zoon is de 12-jarige David, maar daar bekommert Tinner zich niet al te intens om, maar hij "mag in m'n leven blijven." Wel koestert Tinner het voornemen om zijn vrouw te bedriegen, die "niet de koningin van het apenland" was, maar "wel voldeed als eeuwige partner". Een geestige uitgangssituatie is dat het gezin Tinner een voormalig woonhuis van Hugo Claus betrekt. "Wat Claus in die [schrijf]kamer had weten uit te vreten, daar zag Louis zichzelf ook toe in staat." Tinner laboreert er aan enige poëmen die moeten uitgroeien tot de bundel De kameel van Auschwitz. Spoedig vervalt Brusselmans in zijn oude gewoonten en beproefde recepten. De sarcastisch verpakte onzin dokkert aan hoge snelheid over de pagina's. Lachen? Mwah. Misschien nog het geestigst zijn de sneren aan collega-schrijvers, zoals Jeroen Theunissen: "Die Theunissen is een tentenbouwer. Ik zal je dit zeggen: een tentenbouwer zal nooit uitgroeien tot een goeie romancier."

Verberg tekst

Trager dan de snelheid is een Brusselmansroman waarin Louis Tinner de dienst uitmaakt. Daardoor maakt de roman, na De man die werk vond (1985) en Nog drie keer slapen en ik word wakker (1998), een trilogie vol die de uitgever vast nog wel eens vriendelijk zal willen bundelen. Tevens is het een fijn boek waarmee besmuikt tot goed gelachen kan worden.

Na zijn avonturen als bibliothecaris in zijn Boekenpaleis in Brussel en als boekhandelaar van Boekhandel Tinner in Gent, hoeft Tinner dankzij zijn rentenierende vrouw Zoë geen klap meer uit te voeren. In het pand van de boekhandel huist nu Brillen, Glazen en Lenzen De Coene. Het kind van Louis en Zoë (zwanger aan het eind van Nog drie keer slapen) is een zoon die met de klap twaalf jaar is en David heet. Het gezin huist in een pand in Gent waar Hugo Claus nog gewoond heeft. Toen ze erin trokken 'hing de geur van Claus er nog in. Een combinatie van Chanel No. 5, een handvol preuten en het getater van boze stemmen'. Dat gegeven brengt Tinner op het idee zich aan het opschrijven van enige dichtregels te wagen, een initiatief waaruit uiteindelijk de aanzet tot de bundel De kameel van Auschwitz zal voortkomen. Die bevat onder meer het gedicht met het vers 'Ik ben trager dan de snelheid'.

VERTELZIEKTE

Tot zover de literatuur. Een ander edel streven van Tinner is om zijn nochtans niet onaardige vrouwtje Zoë op korte termijn vijfmaal ontrouw te zijn. We verklappen natuurlijk heel wat als we melden dat hem dat op de valreep nog zal lukken ook. Maar Tinner weet zich gesterkt door een ijzersterk aforisme als: 'Je kan beter je vrouw bedriegen dan jezelf voorhouden dat dit bedrog niet verantwoord is.'

Andere wijsheden zijn iets minder subtiel, omdat Tinner tenslotte van de directe, veeleer politiek incorrecte soort is. 'Het zit in de Nederlandse volksaard om zich te gedragen als travestieten' is een goeie, of nog: 'Het afdwingen van de onafhankelijkheid was de grootste flater uit de Congolese geschiedenis, die van flaters aan elkaar hangt.' Dan halen we er nog de beleefdste uit. Mensen als Heinrich Himmler, Joke Schauvliege, of de zogeheten allochtonen bijvoorbeeld, moeten het boek niet per se willen lezen als ze weten dat ze lichtgeraakt zullen reageren. Veel heeft overigens gewoon te maken met Tinners vergevorderde vertelziekte. Trager dan de snelheid blinkt vooral uit als aaneenschakeling van pertinente conversaties met opduikende passanten. Waardoor we ons dit keer kortstondig afvroegen waarvan het eigenlijk afhangt of een bepaalde gesprekspartner van Brusselmans' hoofdpersonage veel spreektijd krijgt of niet. Misschien moeten we dat Brusselmans eens op de man af vragen. Of misschien hebben we hem dat al eens gevraagd en zijn we het antwoord weer vergeten.

Een vreemde gewaarwording bij het Brusselmans-lezen is dat je niet noodzakelijk de aandrang voelt om echt te lachen, ook al erken je dat wat je te lezen krijgt grappig is. Soms komt dat lachen er toch nog van, zoals tijdens de warme conversatie van Tinner met zijn Turkse medeburger Volcan, of bij kennisname van het feit dat Dodi Al-Fayed prinses Diana 'vanaf een bepaald moment, als de eerste verliefdheid eenmaal voorbij zou geweest zijn, elke dag een pak slaag zou geven'.

DIEPST

Vinden we ergens een zin die ons raakt in het diepst van onze weten-we-veel? Welnee, want zo zit Tinner niet in elkaar. Als hij naar het einde toe een beetje doldraait van zijn eigen geprakkiseer, verdient hij een aai over de bol. Maar dan krijgt hij net de kans een meisje van veertien te neuken in haar hol, waardoor die aai strikt gezien overbodig wordt.

Verberg tekst

Louis Tinner hoeft niet meer te werken. Zijn vrouw, Zoë Konvoie, heeft een lucratieve baan als personal shopper : zij helpt gegoede mensen bij het uitkiezen van de juiste kleren en accessoires. Omdat ze recent een oude woonst van Hugo Claus betrokken en Tinner verder niets omhanden heeft, besluit hij dichter te worden. De eerste verzen die hij aan het papier toevertrouwt, luiden: 'De echtscheiding tussen hemel en hel verliep stroef / Ofschoon de duivel Jezus een savooi gaf voor zijn verjaardag'. Veel schrijft Tinner niet, maar hij koopt zich wel een alpinopet en een pijp. Zo vóélt hij zich al gauw een echte dichter. En uiteindelijk mag hij zowaar de luttele gedichten die hij dan toch schreef, voordragen op een poëzieavond in Waarschoot. In de tussentijd maakt Tinner topvijflijstjes van zijn favoriete dingen en bedenkt hij een opdrachtje om zijn dagen wat spannender te maken: hij zal zijn vrouw vijf keer bedriegen. Dat lukt ook, al is hij niet kieskeurig en kiest hij zijn schoonmoeder als nummer vier en het veertienjarige vriendinnetje van zijn zoon David als nummer vijf. 'Als ik al iets ben, is het een nietsnut', meldt Tinner, en die uitspraak getuigt van een grote zelfkennis. Maar wel een nietsnut die geleefd heeft voor zijn dromen: 'Mijn droom was het om ooit uit te groeien tot een 52-jarige lamzak. Die droom is uitgekomen.'

Trager dan de snelheid - de titel is ontleend aan een van Tinners gedichten - is het derde boek van Brusselmans waarin Louis Tinner de hoofdrol speelt. In de cultklassieker De man die werk vond (1985) leerden we Tinner kennen als bibliothecaris van een recreatiebibliotheek van een Brussels ministerie. Dertien jaar later verscheen Nog drie keer slapen en ik word wakker . De verveling beheerst nog altijd Tinners dagen en nachten, ook al heeft hij zijn vorige baan ingeruild voor het bestieren van een tweedehandsboekwinkeltje. Dat hoeft hij, met dank aan vrouw Zoë, in Trager dan de snelheid niet meer te doen. Ook hier is het verdrijven van de verveling de belangrijkste bezigheid van Brusselmans' pantoffelheld. Het boek is, zoals steeds bij Brusselmans, met stilistische brille geschreven. Grootse gedachten hoef je er niet in te verwachten, en diepmenselijke waarheden evenmin - die vond je eerder in Brusselmans' vroege werk - maar de nonsensicale dialogen en de absurde humor maken van het derde Tinnerboek goed voer voor een paar ontspannende herfstavonden. Meer hoeft dat niet te zijn, toch?

Verberg tekst

«Ik heb helemaal geen zin meer om nog iets te doen van enige betekenis, gewoon wat uit mijn nek lullen. Dat is waar God mij voor geschapen heeft» merkt Louis Tinner op een gegeven moment op in 'Trager dan de snelheid'.

Niet dat het daarvoor zo veel beter was. Tinner is een personage van Brusselmans dat voor het eerst als werkschuwe bibliothecaris opduikt in 1985, in 'De man die werk vond', de doorbraakroman van Brusselmans. In 1997 verschijnt Tinner opnieuw op het toneel in 'Nog drie keer slapen en ik word wakker'. Daarin houdt hij, met frisse tegenzin, een boekenwinkel open. Anno 2010 is Tinner getrouwd met Zoë, die zo rijk is dat hij zelf geen klap meer moet uitvoeren. Hij woont in een vroeger huis van Hugo Claus, wat van hem een dichter in de dop maakt. Maar aan zijn eerste bundel, 'De kameel van Auschwitz' getiteld, wordt ook maar met mondjesmaat gewerkt. En hoewel Tinner een zoon heeft, is er weinig plaats voor hartelijke vaderlijke gevoelens.

Tinner is, 25 jaar na zijn eerste verschijning, nog steeds dezelfde kankeraar. Hij wandelt boos door de straten van Gent en heeft over alles een vernietigend oordeel klaar. Het personage mag dan Louis Tinner heten, wanneer hij zijn mond opendoet en zichzelf verliest in fraai geformuleerde boosheid, dan hoor je de lijzige stem van Brusselmans zelf.

Alles wat je denkt, behoort tot de werkelijkheid, denkt Tinner op een bepaald moment. En dat is meteen de voornaamste kracht van het boek. Doordat een personage als Tinner de werkelijkheid op de korrel neemt, kan je niet anders dan mee grinniken om de cynische en politiek incorrecte uitspraken van het hoofdpersonage. Vooral de manier waarop Tinner tekeer gaat tegen zijn collega-auteurs van de Nederlandse letteren, werkt meer dan eens op de lachspieren. Vernieuwend is 'Trager dan de snelheid' niet, vermakelijk des te meer. (jh)

Verberg tekst

Het complete oeuvre van de Vlaamse auteur (1957) telt meer dan vijftig boeken. Daarvan is dit de derde humoristische roman met Louis Tinner als hoofdpersoon. De lezer volgt deze oude bibliothecaris en boekhandelaar, die nu kiest voor een carrière als dichter. Hij hoeft geen geld meer te verdienen, want hij teert op de zak van zijn vrouw, met wie hij samen in de Belgische stad Gent een gezin heeft gesticht. Grotendeels chronologisch wordt verteld hoe Tinner zijn voornemen uitvoert om zijn vrouw meermaals te bedriegen. Zoals alle werken van de auteur, grossiert ook dit boek in humoristische one liners, absurde dialogen en situaties, politiek incorrecte grappen en het onvermogen om ook maar iets serieus te nemen. Hoewel het hoofdpersonage al in eerdere werken optreedt, is dit boek prima zelfstandig te lezen. Paperback; kleine druk.